Phương ngữ tiếng Việt giữa các vùng Phương_ngữ_tiếng

Phương ngữ tiếng Việt giữa các vùng Phương_ngữ_tiếng_Việt

So sánh ngữ âm trong phương ngữ ba vùng lãnh thổ Việt Nam:

Vùng	Thanh điệu	Phụ âm đầu	Vần	Phụ âm cuối
Phương ngữ Bắc	6 thanh	23 - bán phân biệt s/x, tr/ch, r/d/gi	không phân biệt ưu/iu, ươu/iêu	đầy đủ
Vùng biên giới phía Bắc (vùng Đông Bắc, Hải Phòng, Quảng Ninh và Tây Bắc)		phân biệt s/x, r/d/gi, tr/ch	xu hướng /r/ thành /gi/	đầy đủ
Vùng đồng bằng Bắc Bộ, trừ khu vực hạ lưu sông Hồng và ven biển (Bắc Ninh, Bắc Giang, Vĩnh Phúc, Phú Thọ, ngoại thành Hà Nội, Hải Dương, Hưng Yên,)	bán phân biệt s/x, r/d/gi, tr/ch	đầy đủ
Vùng hạ lưu sông Hồng và ven biển (Thái Bình, Hà Nam, Nam Định, Ninh Bình)	phân biệt s/x, r/d/gi, tr/ch	đầy đủ
Phương ngữ Trung	5 thanh	23, phân biệt s/x, r/d/gi, tr/ch		Phụ âm /-ŋ, -k/ có thể kết hợp được với nguyên âm ở cả ba hàng (cũ)
Vùng Thanh Hóa	lẫn lộn thanh hỏi/thanh ngã (một vài vùng)			đầy đủ
Vùng Nghệ An, Hà Tĩnh	không phân biệt thanh ngã/thanh nặng, âm trầm hơn		đầy đủ
Vùng Quảng Bình, Quảng Trị	không phân biệt thanh hỏi/thanh ngã	nh ->d (cũ)		đầy đủ
Vùng Thừa Thiên – Huế	không phân biệt thanh hỏi/thanh ngã	x ->s	mất nhiều vần, vần biến đổi (oi -> oai, anh-> ăn/ân, ach -> ăt, on ->oong, ông->ôông, iên->iêng,...)	n -> ng, t -> c
Phương ngữ Nam	5 thanh, không phân biệt thanh hỏi/ ngã	phân biệt s/x, r/d/gi, tr/ch	mất nhiều vần, biến đổi rất nhiều vần (â->ă, ô->ơ lẫn lộn, êch->ơt...)	n -> ng, t -> c âm /a/ và /ă/ biến động đa dạng
Vùng Quảng Nam-Quảng Ngãi	5 thanh, không phân biệt thanh hỏi/thanh ngã	phân biệt s/x, r/d/gi, tr/ch	mất nhiều vần, /a/ và /e/ biến động, xu hướng /a/ thành /e/.	Xem § Bảng vần các vùng phương ngữ tiếng Việt bên dưới.
Vùng Bình Định-Bình Thuận	5 thanh, không phân biệt thanh hỏi/thanh ngã	v -> d, bán phân biệt s/x, r/d/gi, tr/ch	Tiếng Bình Định: ê /e/ → [i] trước -m, -p, -u; → [ɤ] trước -n, -t, -nh, -ch và trong vần mở (zero). a, ă /a, ă/ → [æ]
Nam Bộ	5 thanh, không phân biệt thanh hỏi/thanh ngã	v -> d, r -> g (một số vùng), bán phân biệt s/x, r/d/gi, tr/ch	đồng nhất -in, -it, -un, -ut với -inh, -ich, -ung, -uc

Việc lẫn lộn l/n (nói ngọng), r/gi xảy ra cục bộ trên toàn bộ các vùng nói phương ngữ Bắc.
Việc lẫn lộn v, gi và d xảy ra cục bộ trên toàn bộ các vùng nói phương ngữ Nam.

Hệ thống phụ âm các vùng phương ngữ tiếng Việt

Hệ thống phụ âm các vùng phương ngữ tiếng Việt
Vị trí	Chính tả	Vùng phương ngữ Bắc	Vùng phương ngữ Trung	Vùng phương ngữ Nam
Hà Nội	Hải Phòng (Phục Lễ)	Hà Tĩnh (Lộc Hà)[4]	Quảng Bình (Phong Nha)	Huế[5][6]	Quảng Nam[7][8]	Bình Định[9][10]	Sài Gòn	Trà Vinh
Phụ âm đầu	x	[s]	[s]	[s]	[s], [ɕ]	[s]	[s]	[s]	[s]	[s]
s	[ʂ]	[ʂ]	[ʂ]	[ʂ]	[ʂ]	[ʂ]	[ʂ]
ch	[tɕ]	/c/	[c]	[c]	[c]	[c]	[c]	[c]	[c]
tr	/ʈ/	[ʈ]	[ʈ]	[ʈ]	[ʈ]	[ʈ]	[ʈ]	[ʈ]
r	[z]	[ʐ]	[ʐ]	[ʐ], [r]	[ʐ], [r]	[r]	[r]	[r]	[ɣ]
d	[dʱ]	[z], [dʱ]	[ʑ], [ð]	[j]	[j]	[j]	[j]	[j]
gi	[z]	[z]	[ʑ], [ʝ], [c], [ʈ][11]
v [12]	[v]	[v]	[v]	[v]	[v]	[v], [j]	[v], [j]	[j], [vj], [v]

Bảng vần các vùng phương ngữ tiếng Việt

Bảng vần các vùng phương ngữ tiếng Việt
Vị trí	Chính tả	Vùng phương ngữ Bắc	Vùng phương ngữ Trung	Vùng phương ngữ Nam
Hà Nội	Hà Tĩnh (Lộc Hà)[4]	Huế[5][6]	Quảng Nam[7]	Bình Định[9]	Sài Gòn
Vận mẫu	-n, -t[13]	[n], [t]	[n], [t]	[ŋ], [k]	[ŋ], [k]	[ŋ], [k]	[ŋ], [k]
-ng, -c[14]	[ŋ], [k]	[ŋ], [k]
on, ot	[ɔn], [ɔt]	[ɔn], [ɔt]	[ɔŋ], [ɔk]	[ɔŋ], [ɔk]	[ɔŋ], [ɔk]	[ɔŋ], [ɔk]
oong, ooc	[ɔŋ], [ɔk]	[ɔŋ], [ɔk]
ong, oc	[ăwŋm], [ăwkp]	[ɔŋ], [ɔk] / [ɔŋm], [ɔkp]	[ăwŋm], [ăwkp]	[aŋ], [ak]	[æŋm], [ækp]	[ăwŋm], [ăwkp]
ôn, ôt	[on], [ot]	[on], [ot]	[oŋ], [ok]	[oŋ], [ok]	[oŋm], [okp]	[oŋm], [okp]
ôông, ôôc	[oŋ], [ok]	[oŋ], [ok]
ông, ôc	[ə̆wŋm], [ə̆wkp]	[oŋ], [ok] / [oŋm], [okp]	[ăwŋm], [ăwkp]	[ăwŋm], [ăwkp]	[ɐŋm], [ɐkp]	[ăwŋm], [ăwkp]
un, ut	[un], [ut]	[un], [ut]	[uŋ], [uk]	[uŋ], [uk]	[uŋ], [uk]	[ʊwŋm], [ʊwkp]
ung, uc	[ʊwŋm], [ʊwkp]	[uŋ], [uk] / [uŋm], [ukp]	[ʊwŋm], [ʊwkp]	[ʊwŋm], [ʊwkp]
en, et	[ɛn], [ɛt]	[ɛn], [ɛt]	[ɛŋ], [ɛk]	[ɛŋ], [ɛk]	[ɛŋ], [ɛk]	[ɛŋ], [ɛk]
eng, ec	[ɛŋ], [ɛk]	[ɛŋ], [ɛk]
anh, ach	[ăjŋ], [ăjk]	[ɛɲ], [ɛc]	[ăn], [ăt]	[ăn], [ăt]	[æn], [æt]	[ăn], [ăt]
ên, êt	[en], [et]	[en], [et]	[en], [et]	[eɲ], [ec]	[ɤn, ɤt]	[ən], [ət]
ênh, êch	[ə̆jŋ], [ə̆jk]	[eɲ], [ec]	[ən], [ət]	[e:n], [e:t]
in, it	[in], [it]	[in], [it]	[in], [it]	[iɲ], [ic]	[in], [it]	[ɨn], [ɨt]
inh, ich	[iŋ], [ik]	[iɲ], [ic]	[ɨn], [ɨt]	[ɨn], [ɨt]	[ɨn], [ɨt]

Vùng phương ngữ Bắc

Vùng phương ngữ Trung

Vùng phương ngữ Nam

Bảng vần phương ngữ Bình Định so với chính tả[Notes]
Chính tả	Nguyên âm hạt nhân	Phụ âm cuối (chung âm)
zero	-i, -y	-o, -u	-m, -p	-n, -t	-ng, -c, -nh, -ch
/-zero/	/-j/	/-w/	/-m, -p/	/-n, -t/	/-ŋ, -k/
i	/i/	[i]	–	[iw]	[im, ip]	[in, it]	[ɨn, ɨt]
ê	/ɤ/	[ɤ]	–	[iw]	[im, ip]	[ɤn, ɤt]	[ɤn, ɤt]
e	/ɛ/	[ɛ]	–	[ɛw]	[ɛm, ɛp]	[ɛŋ, ɛk]	[æn, æt ][15]
ư	/ɯ/	[ɯ]	[ɯ]	[ɯw]	–	[ɯŋ, ɯk]	[ɯŋ, ɯk]
ơ	/ɤ/	[ɤ]	[ɐj]	–	[om, op]	[ɤŋ, ɤk]	–
â	/ɤ̆/	–	[ɐj]	[ɐw]	[ɐm, ɐp]	[ɐŋ, ɐk]	[ɐŋ, ɐk]
a	/a/	[æ ]	[æj]	[æw]	[æm, æp]	[æŋ, æk]	[æŋ, æk]
ă	/ă/	–	[æj][16]	[æw][17]	[æm, æp]	[æŋ, æk]	[æŋ, æk]
u	/u/	[u]	[uj]	–	[ɯm, ɯp]	[uŋ, uk]	[uŋ, uk]
ô	/o/	[o]	[ɐw]	–	[om, op]	[oŋm, okp]	[ɐŋm, ɐkp]
o	/ɔ/	[ɐ ]	[oj]	–	[om, op]	[ɔŋ, ɔk]	[æŋm, ækp]
ia, iê	/iɤ/	[iɤ]	–	[iw]	[im, ip]	[iɤŋ, iɤk]	[iɤŋ, iɤk]
ưa, ươ	/ɯɤ/	[ɯɤ]	[ɯ]	[ɯw]	[ɯm, ɯp]	[ɯɤŋ, ɯɤk]	[ɯɤŋ, ɯɤk]
ua, uô	/uɤ/	[uɤ]	[uj]	–	[ɯm, ɯp]	[uɤŋ, uɤk]	[uɤŋ, uɤk]

^ Notes:

Vần inh, ich, ênh, êch, anh, ach trong phương ngữ Bình Định giống như các phương ngữ miền Nam khác khi nguyên âm ngắn dòng trước /i, e, ɛ/ nhích về phía giữa (centralization) thành các nguyên âm dòng giữa [ɨ, ɤ, æ] trong khi phụ âm theo sau biểu hiện như phụ âm chân răng [n, t].
Âm /ɤ̆/ â biến đổi [ɐ] trong mọi hoàn cảnh âm vị. Trong khi, /a, ă/ a, ă mất phân biệt trường độ cùng biến đổi thành nguyên âm đơn có âm sắc mới trong hệ thống [æ]. Hệ quả vần âng, âc [ɐŋ, ɐk], ang, ac, ăng, ăc [æŋ, æk] phân biệt với ông, ôc [ɐŋm, ɐkp] và ong, oc [æŋm, ækp] chỉ bằng nét môi hóa phụ âm cuối.
Vần ươi, ưi /ɯɤj, ɯj/ rụng âm cuối /ɯ:, ɯ/ và mất phân biệt trường độ thành [ɯ]. Thí dụ trái bưởi như trái bử, người ta như ngừ ta.
Vần ôi /oj/ rụng âm cuối và nguyên âm đôi hóa [ɐw]. Thí dụ bà nội như bà nậu, rồi như rầu.

Bảng vần phương ngữ Quảng Nam so với chính tả[Notes]
Chính tả	Nguyên âm hạt nhân	Phụ âm cuối (chung âm)
zero	-i, -y	-o, -u	-m, -p	-n, -t	-ng, -c, -nh, -ch
/-zero/	/-j/	/-w/	/-m, -p/	/-n, -t/	/-ŋ, -k/
i	/i/	[i:]	–	[i:w]	[i:m, i:p]	[iɲ, ic]	[ɯn, ɯt]
ê	/ɤ/	[e:]	–	[ew]	[em, ep]	[eɲ, ec]	[e:n, e:t]
e	/ɛ/	[ɛ:]	–	[ew]	[em, ep]	[ɛŋ, ɛk]	[an, at ][15]
ư	/ɯ/	[ɯ:]	[ɯ:j]	[ɯ:w]	–	[ɯŋ, ɯk]	[ɯŋ, ɯk]
ơ	/ɤ/	[ɤ:]	[ɤ:j]	–	[ɤ:m, ɤ:p]	[ɤ:ŋ, ɤ:k]	–
â	/ɤ̆/	–	[a:j]	[a:w]	[am, ap]	[aŋ, ak]	[aŋ, ak]
a	/a/	[ɑ ]	[ɯə]	[o:]	[ɑm, ɑp]	[ɑŋ, ɑk]	[ɑŋ, ɑk]
ă	/ă/	–	[a:][16]	[a:][17]	[a:m, a:p]	[ɛŋ, ɛk]	[ɛŋ, ɛk]
u	/u/	[u:]	[u:j]	–	[ɯm, ɯp]	[u:ŋ, u:k]	[uŋm, ukp]
ô	/o/	[o:]	[o:j]	–	[ɤ:m, ɤ:p]	[o:ŋ, o:k]	[ɔŋm, ɔkp ]
o	/ɔ/	[ɔ]	[uə]	–	[o:m, o:p]	[ɔŋ ]	[a:ŋ, a:k ]
ia, iê	/iɤ/	[iə]	–	[i:w]	[i:m, i:p]	[i:ŋ, i:k]	[i:ŋ, i:k]
ưa, ươ	/ɯɤ/	[ɯə]	[ɯəj]	[ɯ:w]	[ɯ:m, ɯ:p]	[ɯ:ŋ, ɯ:k]	[ɯ:ŋ, ɯ:k]
ua, uô	/uɤ/	[uə]	[u:j]	–	[u:m, u:p]	[u:ŋ, u:k]	[uŋ, uk]

^ Notes:

Vần inh, ich, ênh, êch, anh, ach trong phương ngữ Quảng Nam đang xét giống như các phương ngữ miền Nam khác (từ Huế trở vô) khi nguyên âm ngắn dòng trước /i, ɛ/ nhích về phía giữa thành các nguyên âm dòng giữa [ɯ, a], ngoại trừ /e/ [e:]; trong khi phụ âm theo sau biểu hiện như phụ âm chân răng [n, t].
Vần in, it, ên, êt [iɲ, ic, eɲ, ec] được cho một phát âm cổ còn lưu dấu lại và tương đồng với một số phương ngữ Mường hiện nay, lên [leɲ], đến [ɗeɲ].

Bảng so sánh các đại từ được sử dụng tại các vùng phương ngữ tiếng Việt

Bảng so sánh các đại từ[18]
Phương ngữ Bắc	Phương ngữ Trung	Phương ngữ Nam
này	ni, nì, này	nầy, rày
thế này	ri này (Thanh Nghệ Tĩnh), ri nì (Bình Trị Thiên) ri nè (Đà Nẵng)	vầy, như vầy
ấy	nớ, tê, đó	đó
thế, thế ấy	rứa, rứa tề, rứa đó	vậy, vậy đó
kia	tê	đó
kìa	tề	đó
đâu	mô	đâu
nào	mồ	nào
sao, thế nào	răng	sao
tôi	tôi, tui	tui, tôi
tao	tau (Bình Trị Thiên) ta (Đà Nẵng)	tao
chúng tôi	bọn tui, tụi tui (Bình Trị Thiên)	tụi tui
chúng tao	choa, bọn choa (Thanh Nghệ), tụi tau, bọn tau, bọn choa (Bình Trị Thiên) ta (Đà Nẵng)	tụi tao
mày	mi	mầy
chúng mày	bây, bọn bây (Thanh Nghệ Tĩnh), tụi mi, tụi bay, bọn bay (Bình Trị Thiên) bọn bay (Đà Nẵng)	tụi mầy
nó	hắn	nó
chúng nó	bọn hắn, bọn nớ (Thanh Nghệ Tĩnh), tụi nớ (Huế) bọn hắn (Đà Nẵng)	tụi nó
ông ấy	ông nớ	ổng
bà ấy	bà nớ (Đà Nẵng), mụ nớ, mệ nớ (Bình Trị Thiên)	bả
cô ấy	dì nớ, o nớ (Bình Trị Thiên)	cổ
chị ấy	chị nớ	chỉ
anh ấy	anh nớ	ảnh

Bảng so sánh các từ thông dụng tại các vùng trong phương ngữ tiếng Việt

Bảng so sánh các từ thông dụng
Thể loại	Phương ngữ Bắc	Vùng phương ngữ Trung	Vùng phương ngữ Nam
Động vật	lợn	lợn (Thanh Nghệ Tĩnh), heo (Bình Trị Thiên)	heo
	ngan	ngan	vịt Xiêm
	hổ	hổ, cọp	cọp, hùm, ông ba mươi, khái
Thực vật	quả	quả, trái (Huế)	trái
	hoa	hoa bông hoa (Huế)	bông
	đỗ	đỗ, độ (Thanh Nghệ), đậu (Bình Trị Thiên)	đậu
	ngô	ngô (Thanh Nghệ Tĩnh), bắp (Bình Trị Thiên)	bắp
	dứa	dứa (Thanh Nghệ Tĩnh), thơm (Quảng Trị, Huế)	thơm, khóm
	lạc	lạc (Thanh Nghệ Tĩnh), đậu phộng, đậu phụng (Quảng Trị, Huế, Đà Nẵng)	đậu phụng, đậu phộng
	roi	đào, mận	mận
	điều	điều	điều, đào lộn hột
	lê	lê	lê, xá lị
	táo	táo bôm (Quảng Trị, Huế)	bôm, táo (tây)
	táo ta	táo	táo (ta)
	na	na (Thanh Nghệ Tĩnh), mãng cầu (Bình Trị Thiên)	mãng cầu dai, mãng cầu ta
	mãng cầu gai	na gai (Thanh Nghệ Tĩnh) mãng cầu gai, mãng cầu chua (Huế, Đà Nẵng)	mãng cầu Xiêm
	hồng xiêm	hồng xiêm (Thanh Nghệ Tĩnh), sabôchê (Quảng Trị, Huế)	sabôchê
	củ đậu	củ đậu, củ độ củ đậu (Đà Nẵng)	củ sắn
	sắn	sắn	khoai mì
	dưa chuột	dưa chuột dưa leo (Quảng Trị, Huế)	dưa leo
	rau mùi	mùi (Thanh Nghệ Tĩnh), rau ngò (Trị Thiên)	ngò rí
	mướp đắng		khổ qua
	bí ngô		bí đỏ, bí rợ
	cà rốt		cà rốt, củ cải đỏ
	cà chua		cà chua, cà tô-mát
	khoai tây		khoai tây, khoai lang tây
	đậu cô-ve, đậu ve		đậu que
	cải cúc		tần ô
	cải xanh		cải bẹ xanh
	cải bẹ muối dưa		cải xậy, cải tùa xậy, tùa xại, toàn xậy
	súp lơ, hoa lơ (xanh, trắng)		bông cải (xanh, trắng)
	dọc mùng	dọc mùng (Thanh Nghệ Tĩnh), bạc hà (Trị Thiên)	bạc hà
	mùi tàu	ngò tàu	ngò gai
	húng chanh		rau tần dày lá
	giếp cá		giấp cá
	rau diếp, xà lách		xà lách, cải (tai) bèo
	(cây/hoa) dâm bụt	râm bụt, dâm bụt	(cây/hoa) bông bụp
	lá lốt		lá lốp
	cây cảnh	cây cảnh	cây kiểng
Thực phẩm	chè (tươi)	chè xanh, trà	trà
	xì dầu	xì dầu	nước tương, tàu vị yểu, xì dầu
	mì chính	mì chính vị tinh, bột ngọt (Huế)	bột ngọt
	tào phớ	đậu pha (Thanh Nghệ Tĩnh), đậu hũ (Trị Thiên)	tàu hủ
	nem rán	nem, chả cuốn ram (Huế, Đà Nẵng)	chả giò
	ô mai	ô mai (Thanh Nghệ Tĩnh), xí muội (Trị Thiên)	xí muội
	ly đá	ly đá	tẩy
	bánh caramen	bánh caramen (Thanh Nghệ Tĩnh), bánh flan (Huế)	bánh flan, bánh lăng
Vật dụng	kính	kính	kiếng
	ô	ô (Thanh Nghệ Tĩnh), dù (Quảng Trị, Huế)	dù
	rọ	cạo (Thanh Nghệ), rổ (Trị Thiên) rọ (Đà Nẵng)	rổ
	chăn	chăn (Thanh Nghệ Tĩnh), chăn, mền (Bình Trị Thiên)	mền
	(mắc) màn	(mắc) màn (Thanh Nghệ Tĩnh), (giăng) mùng (Quảng Trị, Huế)	(giăng) mùng
	áo phông	áo phông (Thanh Nghệ Tĩnh), áo thun (Trị Thiên)	áo thun
	áo ấm	áo ấm, áo gió, áo khoác	áo lạnh, áo gió
	mũ	mũ, mạo, nón (Huế)	nón
	tất	tất	vớ
	ảnh	ảnh, hình	hình
	(thắp) nến	(thắp) nến	(đốt) đèn cầy
	dĩa	dĩa, nĩa (Trị Thiên)	nĩa
	đĩa	đĩa, địa (Thanh Nghệ), dĩa (Trị Thiên)	dĩa
	thìa	thìa (Thanh Nghệ Tĩnh), muỗng (Quảng Trị, Huế)	muỗng
	muôi	môi muôi (Đà Nẵng)	vá
	chén (rượu, trà)	ly (rượu, trà)	chung, ly (rượu, trà)
	bát	bát (Thanh Nghệ), chén (Bình Trị Thiên)	chén
	bát tô	tô	tô
	cốc	ly	tách, ly
	lọ	chai	chai
	chậu	thau	thau
	tẩy	tẩy gôm (Huế)	gôm
	bút	bút viết (Quảng Trị, Huế)	viết
	túi bóng	bao bóng (Thanh Nghệ Tĩnh), bịch/bọc (nylon) (Huế)	bịch/bọc (nylon) (Sài Gòn), bị (Nam Trung Bộ)
	ô tô	ô tô, xe con	xe hơi
	tàu hoả	tàu hỏa	xe lửa
	(má) phanh	(má) phanh	(bố) thắng
	lốp (xe)	lốp (xe)	vỏ (xe)
	săm (xe)	săm (xe), ruột (xe) (Huế)	ruột (xe)
	xích (xe)	xích (xe), sên (xe) (Huế)	sên (xe)
	dầu nhờn	dầu nhớt	dầu nhớt
Xưng hô	bố	bố (Thanh Hóa) ba (Bình Trị Thiên)	ba, cha, tía
	anh cả	anh cả	anh hai
	anh hai	anh hai	anh ba
	(dạ) vâng	dạ	dạ, vâng [jəŋ]
Hành động	dùng	dùng xài (Huế)	xài
	là	(bàn) ủi	(bàn) ủi
	đèo	chở	chở, cộ
	rẽ	rẽ, quènh (Thanh Nghệ Tĩnh), quành (Huế)	quẹo
	ngã	bổ	té
	đỗ (xe)	đỗ, độ (xe) (Thanh Nghệ Tĩnh), đậu (xe) (Bình Trị Thiên)	đậu (xe)
	(thi) đỗ	(thi) đỗ (Thanh Nghệ), đậu (Bình Trị Thiên)	(thi) đậu
	(thi) trượt	(thi) trượt, rớt (Trị Thiên)	(thi) rớt
	xơi, ăn	ăn	ăn
	bổ	bổ, mổ	xẻ
	vồ	vồ, chụp (Huế)	chụp
	véo	véo, béo, bẹo, ngắt	ngắt, nhéo
	(buồn) nôn	(buồn) nôn, (bụng) mửa (Huế)	(mắc) ói
	mắng	chửi, la, nạt	chửi, rầy
	buồn cười	buồn cười	mắc cười
	bắt nạt	bắt nạt (Thanh Nghệ Tĩnh), ăn hiếp (Huế)	ăn hiếp
	mặc cả	mặc cả (Thanh Nghệ Tĩnh), trả giá (Bình Trị Huế)	trả giá
Tính chất	gầy	gầy (Thanh Nghệ Tĩnh), ốm (Bình Trị Thiên)	ốm
	béo	béo (Thanh Nghệ), mập (Bình Trị Thiên)	mập, ú
	muộn	muộn (Thanh Nghệ Tĩnh), trễ (Huế, Quảng Trị)	trễ
	buồn	nhột	nhột
	thủng	lủng (Lộc Hà, Hà Tĩnh), thủng	lủng
	kiêu	kiêu (Thanh Nghệ), chảnh (Bình Trị Thiên)	chảnh
	(làm) cảnh	(làm) cảnh, (làm) kiểng (Huế - do phạm húy hoàng tử Cảnh)	(làm) kiểng
	hỏng	hư	hư
	lác (mắt)	lác (mắt), lé (Bình Trị Thiên)	lé
Khác	ngõ	ngõ (Thanh Nghệ), hẻm (Huế) kiệt (Huế, Đà Nẵng)	hẻm
	ngách	hẻm (của ngõ) kiệt nhỏ (của kiệt)	hẻm (của hẻm)
	hàng, quán	hàng, quán, quán, tiệm (Trị Thiên)	tiệm, quán
	nghìn	nghìn (Thanh Hoá, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình), ngàn (Quảng Trị, Huế)	ngàn
	mồm	miệng	miệng
	đá bóng	đá bóng, đá banh (Quảng Trị, Huế)	đá banh
	rán	rán (Thanh Nghệ), chiên (Bình Trị Thiên)	chiên
	(bị) bệnh (nặng)	(bị) bệnh nặng	(bị) bịnh nặng
	(bị) ốm	(bị) ốm (Thanh Nghệ Tĩnh), đau (Quảng Bình) bệnh (Huế, Đà Nẵng)	(bị) bịnh
	cân, kilogram	cân (Thanh Hoá, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình), ký (Quảng Trị, Huế)	ký
	(tiền) thừa	(tiền) thừa (Thanh Nghệ), thối tiền (Quảng Bình, Quảng Trị, Huế, Đà Nẵng)	(tiền) thối, thồi (tiền)